Στο
βορειοανατολικό τμήμα της Μόσχας, σε μια έκταση 6,5 τετραγωνικών
χιλιομέτρων βρίσκεται η Έκθεση Οικονομικών Επιτευγμάτων (VDNKH). Θα
έλεγε κανείς ότι είναι η κάρτ βιζίτ της ρωσικής πρωτεύουσας κι ένα
αξιοθέατο που προσελκύει το ενδιαφέρων των ξένων επισκεπτών. Ο
επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει κτιριακά συγκροτήματα, που θεωρούνται
αριστουργήματα αρχιτεκτονικής της σοβιετικής εποχής καθώς, επίσης, να
επισκεφτεί σύγχρονα διαδραστικά κέντρα και εκθέσεις, όπου
παρουσιάζονται τα εξαιρετικά επιτεύγματα της σύγχρονης Ρωσίας.
Το χωριό που έγινε σύγχρονη έκθεση
Όλα ξεκίνησαν, όταν το δεύτερο εξάμηνο του 1930 επελέγη η περιοχή για
την κατασκευή του εκθεσιακού συγκροτήματος. Στην περιοχή, που ήταν
πεδινή και αραιοκατοικημένη, υπήρχαν αγροκτήματα του χωριού Αλεξέγιεβσκι
και ένα τμήμα του δασικού πάρκου Αστάνκινο. Η περιοχή επελέγη από την
αρμόδια Επιτροπή που προκήρυξε και το σχετικό διαγωνισμό για την
κατασκευή των περιπτέρων της Πανενωσιακής Γεωργικής Έκθεσης,(ήταν η
αρχική της ονομασία), ώστε να είναι έτοιμη στην 20η επέτειο της
σοβιετικής εξουσίας.
Οι αρχιτέκτονες, που ανέλαβαν την κατασκευή των περιπτέρων, έπρεπε
να δείξουν με τα έργα την υπεροχή του σοσιαλιστικού συστήματος σε όλο
τον κόσμο, καθώς, αυτός ήταν ο στόχος που τους είχε θέσει η σοβιετική
εξουσία.
Τα εκθέματα της έκθεσης που είχε διοργανωθεί για την 20η επέτειο της
σοβιετικής εξουσίας, έπρεπε να λειτουργήσουν ως κίνητρα για την
ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας, που διένυε τότε την περίοδο
κολεκτιβοποίησης, τη μετάβαση δηλαδή από την ατομική ιδιοκτησία στη
συλλογική διαχείριση της αγροτικής οικονομίας.
Το διαγωνισμό της κατασκευής κέρδισε, με το σχέδιο που είχε
καταθέσει, μια ομάδα αρχιτεκτόνων με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα
Βιτσισλάβ Αλταρζέφσκι, που ήταν από τους μεγαλύτερους ειδικούς στις
κατασκευές εκθεσιακών συγκροτημάτων. Το σκεπτικό της ομάδας των
αρχιτεκτόνων, ήταν να σχεδιάσουν το εκθεσιακό συγκρότημα, με τέτοιο
τρόπο, ώστε ο επισκέπτης να βλέπει σταδιακά τα οικονομικά επιτεύγματα
της χώρας.
Κεντρικά σημεία της VDNKH, έγιναν η πλατεία των Λαών της ΕΣΣΔ και η
πλατεία της σοσιαλιστικής ανασυγκρότησης της αγροτικής οικονομίας. Η
είσοδος της έκθεσης, κατασκευάστηκε με γνώμονα τα στοιχεία της
«απέρριτης» μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Το γραφείο πληροφοριών της
Έκθεσης, έδινε οδηγίες στους επισκέπτες και συγκροτούσε ομάδες
επισκεπτών, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους.
Η επίσκεψη στον χώρο της Έκθεσης άρχιζε από ένα δρόμο με
δενδροστοιχίες, στην αρχή του οποίου υπήρχε ένα επιβλητικό σιντριβάνι.
Το δρόμο αυτό κοσμούσαν γλυπτά σύνολα με θέμα την αγροτική οικονομία,
στο ενδιάμεσο των οποίων υπήρχαν μικρά σιντριβάνια Και στις δύο πλευρές
του δρόμου, υπήρχε πάρκο με γκαζόν, παγκάκια στη σκιά των δέντρων και
μικρές λιμνούλες με νούφαρα.
Το πρώτο μέρος της Έκθεσης, κατέληγε στο περίπτερο Υποδοχής και την
πλατεία των Λαών της ΕΣΣΔ που βρίσκονταν στο μπροστινό μέρος του
περιπτέρου. Η πλατεία σχεδιάσθηκε με το σκεπτικό, ότι θα μπορούσαν να
γίνουν σ' αυτήν μαζικές εκδηλώσεις, συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις. Στο
κέντρο της πλατείας υπήρχε ένα μεγάλο σιντριβάνι, μετά το τέλος του
οποίου ο επισκέπτης έμπαινε σε έναν άλλο δρόμο με δενδροστοιχίες που
οδηγούσε στα περίπτερα μηχανοποίησης, πολιτισμού και τρόπου ζωής, όπως
και στα περίπτερα φυτικών καλλιεργειών και κτηνοτροφίας.
Η κατασκευή του εκθεσιακού συγκροτήματος καθυστέρησε.
Τα εγκαίνια
του, που είχαν προγραμματισθεί για τις αρχές του 1937, αναβλήθηκαν και
προγραμματίσθηκαν να γίνουν την 1
η Αυγούστου του 1938, καθώς
επακολούθησαν συλλήψεις αρχιτεκτόνων που συμμετείχαν στην ομάδα που
εκπόνησε το σχέδιο, ενώ την άνοιξη του 1938 ο κύριος αρχιτέκτονας της
VDNKH παραπέμπεται σε δίκη κατηγορούμενος για συμμετοχή σε
«αντισοβιετική ανατρεπτική οργάνωση που δρούσε στην Πανενωσιακή Γεωργική
Έκθεση». Το σχέδιο της Έκθεσης υπέστη σημαντικές αλλαγές και
τροποποιήσεις, με αποτέλεσμα τα εγκαίνια να γίνουν την 1
η Αυγούστου του 1939.
Ο εκθεσιακός χώρος της VDNKH, παρά τις επανειλημμένες τροποποιήσεις
αλλά και την ανασυγκρότηση που υπέστη, διατηρεί και σήμερα τα βασικά
στοιχεία του αρχικού σχεδίου που εκπόνησε η ομάδα του Αρταζέφσκι — όπως η
διάταξη των δενδροστοιχιών, οι πλατείες και οι χώροι πρασίνου. Ο ίδιος ο
Αρταζέφσκι, ενθυμούμενος το ιστορικό της κατασκευής του εκθεσιακού
συγκροτήματος, είχε γράψει ότι κατά την εκπόνηση του σχεδίου, είχε
ληφθεί υπ όψιν η εμπειρία της Διεθνούς έκθεσης του Σικάγου το 1893.*
Οι αρχιτεκτονικές ιδιαιτερότητες του εκθεσιακού χώρου της VDNKH,
επηρέασαν την παράδοση στις κατασκευές παρόμοιων συγκροτημάτων σε όλη
την επικράτεια της ΕΣΣΔ.
Η VDNKH σήμερα
H Έκθεση των Οικονομικών Επιτευγμάτων, είναι ένας από τους πιο
δημοφιλείς υπαίθριους χώρους της ρωσικής πρωτεύουσας και συνιστά έναν
από τους μεγαλύτερους εκθεσιακούς, μουσειακούς και ψυχαγωγικούς χώρους
στον κόσμο, τον οποίο κάθε χρόνο επισκέπτονται περισσότεροι από 24
εκατομμύρια άνθρωποι.
Όπως πολλές άλλες μεγάλης κλίμακας σοβιετικές κατασκευές, η VDNKH
γνώρισε μια περίοδο παρακμής και εγκατάλειψης τη δεκαετία του 1990.
Στους χώρους όπου βρίσκονταν τα εκθεσιακά περίπτερα και χρησιμοποιούνταν
για εμπορική χρήση, άρχισε μια ανεξέλεγκτη δόμηση μέσα στον εκθεσιακό
χώρο και καταστρέφονταν- χωρίς να συντηρηθούν —μοναδικά αρχιτεκτονικά
μνημεία. Ωστόσο, από τις αρχές του 2010 η Έκθεση άρχισε να
ξαναζωντανεύει.
©
Sputnik/Evgenya Novozhenina
Την άνοιξη του 2014 οι αρχές της Μόσχας άρχισαν την υλοποίηση ενός
ευρείας κλίμακας προγράμματος " αναγέννησης" της VDNKH, που συνέπεσε με
την 75η επέτειο της κύριας Έκθεσης της χώρας. Ο χώρος μέσα στον οποίο
βρίσκεται η VDNKH συνενώθηκε με τον Βοτανικό Κήπο και το πάρκο
«Αστάνκινο», με συνέπεια η συνολική έκταση της Έκθεσης να φθάσει τα
περίπου 6,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Παράλληλα, 45 έργα αρχιτεκτονικής
της Έκθεσης χαρακτηρίστηκαν επίσημα, ως μνημεία πολιτιστικής
κληρονομιάς ομοσπονδιακής σημασίας, που τέθηκαν υπό προστασία.
Στον χώρο της VDNKH διοργανώνονται κάθε χρόνο περισσότερες από 100
διεθνείς εμπορικές εκθέσεις και συνέδρια, δεκάδες φεστιβάλ και
εορταστικές εκδηλώσεις, δημιουργούνται νέοι χώροι παρουσίασης
μουσειακών εκθεμάτων. Με την αναγέννηση δε του Πράσινου Θεάτρου, η
Έκθεση απέκτησε τη φήμη του θερινού χώρου συναυλιών, όπου εμφανίζονται
οι καλύτεροι ρώσοι και ξένοι μουσικοί.
Στο εκθεσιακό χώρο, κατά τη χειμερινή περίοδο, λειτουργεί το «Κύριο
παγοδρόμιο της χώρας», τίτλο που απέκτησε το 2015 όταν επίσημα
καταχωρήθηκε στο Βιβλίο Ρεκόρ Γκίνες. Στο διάστημα 2015-2016 το
παγοδρόμιο, με τον τεχνητό πάγο, κάλυπτε μια πίστα με επιφάνεια
μεγαλύτερη των 20.000 τ.μ, στην οποία μπορούν να κάνουν ταυτόχρονα
πατινάζ 4.500 άνθρωποι.
Σήμερα, τα πιο εντυπωσιακά εκθεσιακά περίπτερα είναι το περίπτερο Νο
1(Το Κύριο περίπτερο), το περίπτερο Νο 32-34 «Διάστημα/Μηχανοκατασκευές»
στο οποίο υπάρχει μακέτα του διαστημοπλοίου «Μπουράν» και, φυσικά, το
σιντριβάνι με την ονομασία «Φιλία των Λαών».
Οι θησαυροί της Έκθεσης
Το
Κύριο περίπτερο, ή το Νο1 περίπτερο όπως λέγεται,
φέρει όλα τα στοιχεία της πρώιμης σοβιετικής αρχιτεκτονικής, που τη
χαρακτήριζε η μνημειακού είδους τεχνοτροπία. Κεντρικό στοιχείο του
κτιρίου, είναι μια μεγαλοπρεπής κιονοσειρά, η μεγάλη ύψους πρόσοψη με
πολύχρωμους θυρεούς των Δημοκρατιών της ΕΣΣΔ.
Με πρότυπο το
Νο1 περίπτερο, χτίσθηκαν αργότερα στο
χώρο της Έκθεσης, τα περίπτερα των Δημοκρατιών, των Περιφερειών και
περιοχών. Οι αρχιτεκτονικές τους ιδιαιτερότητες απεικόνιζαν τον πλούτο
της δημιουργίας, τις πολιτιστικές και οικονομικές ιδιαιτερότητες των
λαών της Σοβιετικής Ένωσης.
Το Σιντριβάνι της «Φιλίας των Λαών» κατασκευάστηκε
το 1954 υπό την εποπτεία του αρχιτέκτονα Κονσταντίν Τοπουρίντζε. Για
να φτιαχτούν τα αγάλματα των 16 γυναικών του Σιντριβανιού που χορεύουν,
είχαν ποζάρει σε γλύπτες, γυναίκες από τις 16 σοβιετικές δημοκρατίες.
Το 1954 η ΕΣΣΔ είχε πράγματι 16 Δημοκρατίες συμπεριλαμβανομένης τότε
και της Δημοκρατίας Καρελίας —Φινλανδίας. Το 1956, τα εδάφη της
Δημοκρατίας Καρελίας —Φινλανδίας, περιήλθαν στην Ρωσική Δημοκρατία και
έτσι οι Δημοκρατίες έγιναν 15. Μεταξύ των γυναικών που πόζαραν στους
γλύπτες, ήταν η Εσθονή μπαλαρίνα και ηθοποιός Βίβλε Κίπλε-Παρσαντανιάν,
η πιανίστας από το Τουρκμενιστάν Γκοζέλ Ανναμαμέντοβα και η Γεωργιανή
Ροντάμ Αμιρετζίμπι, γυναίκα του ποιητή Μιχαήλ Σβετλόφ.
Το άγαλμα
«Ρωσία», την οποία αναπαριστά μια γυναίκα που κρατάει στα χέρια της ένα
δεμάτι στάρι με το βλέμμα της στραμμένο προς το Κύριο Περίπτερο, έχει
δίπλα του τις αδελφές, την «Ουκρανία»(το κορίτσι με το στεφάνι
λουλουδιών) και τη «Λευκορωσία» (το κορίτσι με το μαντήλι). Ως πρωτότυπο
του συντριβανιού, λειτούργησε το σερβίτσιο του Στεπάν Ποιμέν
Γκουρέφσκι 1809-1816 **, στα κομμάτια του οποίου οι γλυπτές γυναικείες
φιγούρες από πορσελάνη μοιάζουν με αρχαίες θεές που φορούν εθνικές
ενδυμασίες.
Σήμερα
στο περίπτερο Νο32-34 «Διάστημα.Μηχανοκατασκευές», υπάρχει
το διαδραστικό μουσείο του μέλλοντος «Ιντερακτόριουμ Μαρς —Τεφό». Το
2014 —2015 φιλοξένησε την έκθεση «Η μηχανική του Θαύματος», με εκθέματα
που δημιουργήθηκαν ειδικά για την τελετή έναρξης της 22
ης
Χειμερινής Ολυμπιάδας που έγινε στο Σότσι. Προγραμματίζονται επίσης τα
εγκαίνια μιας νέας έκθεσης, που θα φιλοξενηθεί στο γνωστό περίπτερο «Το
Διάστημα», η οποία θα προσφέρει τη δυνατότητα στους επισκέπτες να
μάθουν την Ιστορία του αεροδιαστημικού τομέα της Ρωσίας και τις
προοπτικές ανάπτυξης του. Η έκθεση θα χωρίζεται σε δύο ενότητες, την
«Κοσμοναυτική» και την «Αεροπορία» .
Κοντά στη βόρεια είσοδο της VDNKH, υπάρχει ένα ακόμη σύμβολο της
σοβιετικής εποχής το γλυπτό μνημείο «Ο Εργάτης και η Αγρότισσα», της
γλύπτριας Βέρα Μούχινα. Τα δύο πρόσωπα του γλυπτού κρατούν υπερυψωμένα
το σφυρί και το δρεπάνι, τα οποία υπήρξαν κρατικά σύμβολα της
Σοβιετικής Ένωσης, που απεικόνιζαν την ενότητα των εργατών και αγροτών.
Στη βάση του μνημείου, βρίσκεται το μουσειακό —εκθεσιακό κέντρο «Ο
εργάτης και η Αγρότισσα», στο οποίο παρουσιάζεται το ιστορικό της
κατασκευής του μνημείου σε φωτογραφίες, σχέδια και μακέτες.
Πιστό αντίγραφο του διαστημοπλοίου «Μπουράν»,
τοποθετήθηκε στην έκθεση VDNKH το 2014, ύστερα από μία μοναδική
επιχείρηση μεταφοράς του από το Πάρκο Γκόρκι. Το βάρους 50 τόνων
αντίγραφο ''διήνυσε'' την νύχτα της 5
ης και 6
ης
Ιουλίου μια απόσταση 15 χιλιομέτρων σε έξι ώρες. Σήμερα,πιστό αντίγραφο
του μοναδικού διαστημοπλοίου πολλαπλής χρήσης έχει γίνει μέρος του
διαδραστικού μουσειακού κέντρου «Μπουράν».
Στο εν λόγω μουσείο μπορεί
κανείς να δει ταινία για το θρυλικό αυτό διαστημικό σκάφος, τα σχέδια
κατασκευής του και αυθεντικά εξαρτήματα του «Μπουράν», όπως και να
επισκεφθεί την αίθουσα προσομοίωσης όπου μπορεί να «προσγειώσει» σε
πραγματικό χρόνο, το «Μπουράν» στο κοσμοδρόμιο Μπαϊκόνούρ.
Ο επισκέπτης της VDNKH, μπορεί ακόμη να δει ένα επίσης επίτευγμα του αεροδιαστημικού κλάδου της Ρωσίας, το θρυλικό
διηπειρωτικό πύραυλο «Τόπολ-Μ».
Πιστά αντίγραφα σύγχρονης στρατιωτικής τεχνολογίας τοποθετήθηκαν στο
χώρο της VDNKH, την άνοιξη του 2015, στο πλαίσιο σχετικής έκθεσης που
διοργανώθηκε για την 70
η επέτειο από την ημέρα της Μεγάλης
Νίκης. Εκτός από τον βαλλιστικό πύραυλο «Τόπολ-Μ», δίπλα στο περίπτερο
«Κόσμος» (Διάστημα) βρίσκεται το ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος
«Σουχόι —27», το αντιαεροπορικό πυραυλικό σύστημα «Μπούκ» και το
οπλικό-πυραυλικό σύστημα «Τουνγκούσκα».
Σχετικά πρόσφατα στον χώρο της VDNKH, εγκαινιάστηκε το
Κέντρο Ωκεανογραφίας και θαλάσσιας βιολογίας «Μασκβάριουμ». Στα
80 ενυδρεία υπάρχουν θαλάσσια είδη, από τη Λίμνη της Βαϊκάλης, τα νησιά
Γκαλαπάγκος, τα φιόρδ της Ισλανδίας, το Μέγα Ύφαλο του Μπάριερ, τη
Γροιλανδία και την Καμτσάτκα.
Στο «Μασκβάριουμ», μια μεγάλη αίθουσα
επισκεπτών χωρητικότητας 2.300 θέσεων, όπου διοργανώνονται εκπαιδευτικά
προγράμματα και τρισδιάστατες προβολές με 5D εφέ, όπως και παραστάσεις
με φάλαινες όρκες που είναι γνωστές και ως φάλαινες δολοφόνοι, φάλαινες
Beluga, δελφίνια και πτερυγιόποδα (θαλάσσιοι ίπποι, θαλάσσιοι λέοντες
και φώκιες)
*Μια «ιδανική πόλη» που χτίστηκε στο Σικάγο στο πλαίσιο της
Παγκόσμιας Έκθεσης του 1893. Η έκθεση ήταν μια τεράστιας κλίμακας
εξύμνηση του ανθρώπινου πολιτισμού, μια προσπάθεια (μέσα από περίπου
65.000 εκθέματα) παρουσίασης των υψηλότερων επιτευγμάτων του ανθρώπου
στη σύγχρονη εποχή. Ήταν ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, που υπολογίζεται ότι
κόστισε, σε σημερινή αξία, μισό εκατομμύριο δολάρια.
** Το σερβίτσιο του «Γκουριέφσκι», ήταν ένα σερβίτσιο πορσελάνης
που παρήγγειλε ειδικά για τον Τσάρο Αλέξανδρο τον I ο κόμης Γκουριέβιι,
ο οποίος ανέθεσε την κατασκευή του, καθηγητή γλυπτικής Στεπάν Ποίμενοφ
(1809-1816). Το εν λόγω σερβίτσιο, με τις απεικονίσεις του υμνούσε τον
ρωσικό λαό και την Ρωσία.
Το υλικό είναι παραγωγή της συντακτικής ομάδας του www.greece-russia2016.gr
