Τα Λατινικά είναι η γλώσσα που ομιλούνταν αρχικά στην περιοχή γύρω από τη Ρώμη, στο λεγόμενο Λάτιο.
Έγινε πολύ σημαντική όταν καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Για πολλούς είναι μια «νεκρή» γλώσσα, όμως αποτελούν την απαρχή για πολλές γλώσσες, τις οποίες μιλάμε στη σύγχρονη εποχή. Οι παρακάτω λατινικές εκφράσεις είναι μερικές μόνο από τις πολλές που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα μας.
Dum spiro spero: όσο αναπνέω (ζω) ελπίζω. Αποτελεί παραφθορά των φράσεων δύο αρχαίων συγγραφέων: του Θεόκριτου, που στο έργο του Ειδύλλια έγραψε την φράση «ἐλπίδες ἐν ζωοῖσιν, ἀνέλπιστοι δὲ θανόντες» και του Ρωμαίου ρήτορα Κικέρωνα, που είπε την φράση «dum anima est, spes esse dicitur», δηλαδή « όσο υπάρχει ψυχή, λέγεται ότι υπάρχει ελπίδα».
Αlter ego: το άλλο μου εγώ. Χρησιμοποιούμε τη φράση προκειμένου να χαρακτηρίσουμε ένα πρόσωπο της απόλυτης εμπιστοσύνης μας, σαν να ήταν ο ίδιος ο εαυτός μας. Αποδίδεται και αυτή στον Κικέρωνα, που στο έργο του «De Amicitia», περιγράφει τη φιλία ως το σημαντικότερο από όλα τα δώρα των Θεών και ότι ο πραγματικός φίλος είναι το alter ego μας, δηλαδή ο άλλος μας εαυτός.
Carpe Diem: είναι ένας λατινικός όρος που μεταφράζεται ως «άδραξε τη μέρα». Carpe κυριολεκτικά σημαίνει «παίρνω, κόβω, μαδώ, μαζεύω, καλλιεργώ" αλλά ο Οβίδιος χρησιμοποίησε τη λέξη με την έννοια, «απολαμβάνω, χρησιμοποιώ». Σ’ ένα λατινικό ποίημα του Οράτιου, η λέξη αποτελεί μέρος της φράσης "Carpe diem, quam minimum credula postero", το οποίο μεταφράζεται ως «αδράξτε την ημέρα, πιστεύοντας όσο το δυνατόν λιγότερο στο μέλλον". Το ποίημα έχει ως βαθύτερο νόημα ότι το μέλλον είναι άγνωστο και ως εκ τούτου δεν πρέπει κανείς να υπολογίζει σε ένα απώτερο μέλλον, αλλά να ζει για τη στιγμή και να απολαμβάνει το παρόν του.
Mea culpa: η φράση «mea culpa» χρησιμοποιείται όταν θέλει κάποιος να δηλώσει ότι έκανε κάποιο λάθος, ότι έσφαλε, καθώς η κυριολεκτική μετάφραση της φράσης είναι «λάθος μου». Πρόκειται για θρησκευτική ρήση που προέρχεται από μια Καθολική προσευχή ομολογίας αμαρτιών του 16ου αιώνα (confíteor),στην οποία επαναλαμβάνεται συνεχόμενα τρεις φορές : mea culpa,mea culpa, mea maxima culpa.
Casus belli: η φράση προέρχεται από το Ρωμαϊκό δίκαιο και κατά λέξη σημαίνει αιτία πολέμου.
Tabula rasa: είναι η λατινική έκφραση του όρου «άγραφος πίνακας». Tabula στην αρχαία Ρώμη ήταν μια κέρινη πλάκα πάνω στην οποία έγραφαν. Όταν ήθελαν να σβήσουν τα γραπτά τους, θέρμαιναν το κερί μέχρι να αρχίσει να λιώνει και τότε έτριβαν την επιφάνεια με ένα εργαλείο τύπου σπάτουλας καθαρίζοντας την. Η έκφραση χρησιμοποιήθηκε και στην φιλοσοφία από τον Άγγλο φιλόσοφο Τζον Λοκ. Η ανθρώπινη συνείδηση είναι tabula rasa έλεγε, δηλαδή ένας λευκός, άγραφος πίνακας. Με λίγα λόγια ο άνθρωπος δεν γεννιέται με έμφυτες γνώσεις, ιδέες ή αρχές αλλά τις αποκτά με την εμπειρία του σταδιακά στην διάρκεια της ζωής του. Σήμερα χρησιμοποιείται και για κάποιον που δεν έχει ενημερωθεί και έχει πλήρη άγνοια για κάποιο θέμα.
De facto: η λατινική φράση de facto, από τις λατινικές λέξεις de (από) και factum (πράξη), σημαίνει «εκ των γεγονότων» ή «εκ των πραγμάτων». Αποτελεί χαρακτηρισμό για οτιδήποτε γίνεται στην πράξη ή υφίσταται στην πραγματικότητα ανεξάρτητα από το αν είναι νόμιμο ή έχει αναγνωριστεί επίσημα π.χ αυτός είναι de facto αρχηγός μας. H έκφραση έρχεται σε αντιδιαστολή με την έκφραση de iure (δια νόμου) η οποία δηλώνει πράξη, ενέργεια, κατάσταση η οποία είναι νόμιμη.
Persona non grata: σημαίνει «ανεπιθύμητο πρόσωπο» και χρησιμοποιείται για να υποδηλωθεί με ευγενικό τρόπο ότι κάποιος θεωρείται ανεπιθύμητος σε έναν τόπο ή σε ένα ευρύτερο σύνολο ατόμων.
Verba volant scripta manent: τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν. Λατινική παροιμία που αναφέρεται για να τονίσει την αξία που έχει ένα γραπτό κείμενο, το περιεχόμενο του οποίου δεν μπορεί να αμφισβητηθεί μιας και είναι καταγεγραμμένο. Αντίθετα τα λόγια, ο προφορικός λόγος μπορεί να ανακληθεί ή να διαψευστεί σαν να μην έχει γίνει ποτέ, κάτι που μειώνει την αξιοπιστία του. Θεωρείται ότι πρωτοαναφέρθηκε στην Σύγκλητο της Ρώμης από τον συγκλητικό Κάιο Τίτο για να τονίσει στους Συγκλητικούς την σημασία των γραπτών συμφωνιών της Ρώμης.
Status quo: αποτελεί τμήμα της φράσης status quo ante bellum που σήμαινε την ισχύουσα κατάσταση, κυρίως σε πολιτικό, κοινωνικό ή και σε στρατιωτικό επίπεδο πριν από έναν πόλεμο. Σήμερα δηλώνει μια ισχύουσα κατάσταση η οποία έχει παγιωθεί με το πέρασμα του χρόνου.
Veni, vidi, vici: ήλθα, είδα, νίκησα. Ειπώθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα στη Σύγκλητο για να προβάλλει τη σαρωτική και ταχύτατη νίκη του στη Ζέλα (47 π.Χ.) εναντίον του βασιλιά του Πόντου Φαρνάκη B’. Η φράση αυτή χρησιμοποιείται σήμερα για να δηλωθεί μια κεραυνοβόλα και εκπληκτικά αποτελεσματική δράση και ενέργεια.
Ο tempora o mores! σημαίνει ω καιροί! ω ήθη! Δηλαδή, άλλοι καιροί, άλλα ήθη. Με την φράση αυτή ο Κικέρων εξέφραζε την αγανάκτησή του για τη διαφθορά και την παρακμή των ηθών και των αξιών της εποχής του.
Μare nostrum: σημαίνει «η θάλασσά μας». Ήταν έκφραση που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι για να χαρακτηρίσουν τη Μεσόγειο, καθώς αυτή περικλειόταν από εδάφη της αυτοκρατορίας τους. Αργότερα χρησιμοποιήθηκε από τον Μπενίτο Μουσσολίνι, ο οποίος υπερηφανευόνταν με αυτό τον τρόπο για την ισχύ και τα επιτεύγματα του ιταλικού στόλου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μοdus vivendi: τρόπος να ζεις. Λέγεται επίσης όταν επιζητούμε μια συμβιβαστική λύση, για να επανέλθει η ηρεμία και η ομαλότητα στην περίπτωση αντιθέτων συμφερόντων.
Dura lex, sed lex: σκληρός ο νόμος αλλά νόμος. Οι Ρωμαίοι είχαν μεγάλη ευαισθησία και αφοσίωση στα θέματα του νόμου. Έλεγαν λοιπόν αυτή τη φράση για να τονίσουν πως μια κοινωνία δεν μπορεί να αναπτυχθεί, αν δεν έχει σταθερούς και σαφείς νόμους που να τηρούνται απαρέγκλιτα για όλους, ακόμα και στις περιπτώσεις που είναι ιδιαίτερα σκληροί.
A priori: εκ των προτέρων. Λέγεται όταν κάποιος παίρνει μια απόφαση από πριν, χωρίς να περιμένει να δει πρώτα τι πρόκειται να ακολουθήσει, ή χωρίς να έχει σχηματίσει πρώτα γνώμη για κάτι.
Α posteriori: εκ των υστέρων. Η γνώση που αποκτάται εμπειρικά εκ των υστέρων, αφού έχουν συντελεστεί πρώτα κάποια γεγονότα που βοηθούν το άτομα να σχηματίσει απόψη για ένα θέμα.
Hannibal ante portas: ο Αννίβας προ των πυλών. Έτσι φώναζαν έντρομοι οι Ρωμαίοι όταν κατάλαβαν ότι οι Καρχηδόνιοι, με επικεφαλής τον Αννίβα, είχαν πλησιάσει στην πόλη τους μετά την μάχη των Καννών. Σήμερα την χρησιμοποιούμε για να προειδοποιήσουμε για έναν κίνδυνο που μας απειλεί.
Επιμέλεια Αλέξανδρος Ν. Κατσαράς
Φιλόλογος
πηγή
Post A Comment: